Wat gebeurt er in je hersenen als je kunst kijkt? Om dat te onderzoeken hebben we bij proefpersonen een EEG-meting afgenomen, een hersenfilmpje. Met elektroden op hun hoofd, die de hersenactiviteit meten, bekeken zij schilderijen in het Mauritshuis en reproducties van deze werken.

Via eye tracking hielden we bij waar ze precies naar keken. Vervolgens bekeken proefpersonen reproducties van dezelfde schilderijen in een MRI-scanner op de Universiteit van Amsterdam.

Wat blijkt? Kunst kijken is goed voor je brein. Onafhankelijk hersenwetenschapper Erik Scherder vertelt wat er in je hersenen gebeurt bij het kijken naar kunst.

Wat is het geheim van het 'Meisje met de parel'?

Waarom kun je je ogen niet van haar afhouden? Van nature zijn mensen gefocust op gezichten. Als je naar iemands gezicht kijkt - ook al is het iemand op een foto of schilderij - proberen je hersenen automatisch de emotie van die persoon te ontcijferen. Zo bepaal je of iemand ‘veilig’ is of niet.

Johannes Vermeer maakt handig gebruik van dit mechanisme en doet er iets slims mee. Hij creëert een Sustained Attentional Loop: zijn Meisje met de parel vangt niet alleen je blik, maar houdt je aandacht vast in een loop.

Normaal gesproken kijk je automatisch naar iemands ogen en mond. Die geven je de meeste informatie over emoties. Bij het kijken naar het Meisje met de parel gebeurt iets extra’s: je kijkt eerst naar haar ogen en mond en dan meteen naar haar parel. Vervolgens kijk je weer terug naar haar ogen en mond, om meteen daarna weer naar de parel te kijken. En dat doe je niet een, niet twee, maar meerdere keren. 

Waarom dit onderzoek?

Heb jij een Meisje met de parel thuis? Dan ben je niet de enige. Je komt haar overal tegen. Wij vroegen ons af wat nu precies de meerwaarde van het kijken naar het echte schilderij is, als je om je heen zoveel reproducties ziet.

De waarde van dit onderzoek

Technisch kunsthistoricus Liselore Tissen promoveert op de betekenis van replica’s voor het kunsthistorische veld. Zij is als onafhankelijk wetenschapper bij dit onderzoek betrokken. Dit onderzoek zet de bezoeker centraal. En juist door dat te doen, zie je dat het niet alleen om het kunstwerk gaat, maar ook om bijvoorbeeld de ruimte, het licht, de lijst etc. Dat bewijst dus dat het museumbezoek belangrijk is voor de beleving van kunst.